Նպատակը. Առավել ճանաչել մարդուն, աշխատանքին ու թատրոնին առհասարակ մի քիչ այլ դիտանկյունով եմ մոտենում: 21-րդ դարում զարգացան տեխնիկան ու գիտությունը, պեղեցինք տիեզերքն ու ֆանտաստիկ արդյունքներ գրանցեցինք, բայց մինչեւ օրս չենք կարողացել բացահայտել մարդու հոգին։ Չգիտենք, թե ինչ է կատարվում նրա ներաշխարհում, այդ ի՞նչ է սրտից բարձրանում, լցվում աչքերն ու այնտեղից դատարկվում, կամ ի՞նչ է ծիծաղն իրենից ներկայացնում ու ո՞նց ծնվում մարդու մեջ: Մարդկային էության եւ բնավորության միլիոնավոր շերտեր կան: Մարդը բնության մի մասնիկ է՝ տիեզերքի կենտրոնում հայտնված մեկը, որի շուրջն է պտտվում ամեն ինչ: Ամեն անգամ ձգտում եմ հասկանալ նրան ու թե յուրաքանչյուր վիճակում ինչպիսին է նրա վերաբերմունքը: Ուզում եմ հասկանալ, թե ինչպես է դաժանությունը մաքրագործում մարդուն, հենց այդ ճանապարհն է ինձ համար հետաքրքիր: Քեսունի իշխանը բոլորի համար վատն է, բայց վերջապես նա էլ մարդ է, իսկ կենդանի արարածը չի կարող չար ծնվել, ժամանակի ու տարածության մեջ մի դեպք է տեղի ունենում, որն էլ նրան այդպիսին է դարձնում: Հենց դա եմ ուզում գտնել իմ աշխատանքի շնորհիվ:

(Ո՞վ է) դերասանը. Դժվար է ասել, որովհետեւ մեր օրերում տեսնում եմ դերասանների, որոնք ինչպես բեմում են, այնպես էլ՝ կյանքում: Ուզում են համոզել, որ շատ օրգանական են, այդ դեպքում ո՞րն է դերասանական արվեստի ֆենոմենը: Դերասանը հենց մարդկային հոգու պեղողն է՝ «հնէաբանը», որը պիտի թափանցի ներաշխարհը, ուսումնասիրի ներքին շերտերն ու այնտեղից դուրս բերի անհրաժեշտը: Նա պիտի հետաքրքիր դիտանկյուն ունենա ու կարողանա կերպարին կենդանություն տալ: Այն որ թատրոնը եկել ու հասել է 21-րդ դար՝ կենդանի լինելու շնորհիվ է, չենք կարող ռոբոտին բարձրացնել բեմ ու նույն զգացողությունները ստանալ: Քանի դեռ մարդն ուշադրություն է դարձնում երեւույթներին եւ վերաբերմունք ցուցաբերում, թատրոնը կլինի:

Պաշտպանությունը. Կարողանում եմ կերպարներիս դրական կողմերը պահել իմ ներսում, բացասականները՝ վանել: Իրավաբանության մեջ մի բան կա, որ սերտորեն կապված է դերասանի աշխատանքի հետ՝ պաշտպանությունը: Ես էլ իմ կերպարներին  դատապարտելու փոխարեն պաշտպանում եմ: Ուզում եմ ցույց տալ, թե ինչն է բացասական անդրադառնում մարդու վրա ու չարացնում նրան, դարձնում հանցագործ, վատը եւ հասարակության համար ոչ պիտանի: Կերպարների ակունքներն եմ գտնում ու ցույց տալիս, թե ինչու են այդպիսին դարձել:

Դերասանը պետք է մեծ հոգեբան լինի ու լայն դիտանկյուն ունենա, միայն քթից այն կողմ չնայի ու անձնական փորձառությունից չելնի: Այսպիսի պատմություն կա՝ ուսուցիչը ցույց է տալիս թղթապանակի մի կողմն ու հարցնում, թե աշակերտներն ինչ գույն են տեսնում, բոլորը պատասխանում են. «Սեւ», մինչդեռ իր համար այն սպիտակ է, երբ շրջում է, մյուսներն էլ են տեսնում: Դերասանն էլ պիտի տարբեր կողմերից նայի կյանքին: Հենց մասնագիտությունից եմ սովորել երեխաներին դաստիարակելու սկզբունքը՝ ազատություն եմ տալիս, բայց հետեւում, թե այն ինչպես են ընկալում: Նույն կերպ էլ կերպարների հետ եմ վարվում, բայց երեկոյան մտածում՝ արդյոք այդ իրավիճակում արածս ճի՞շտ էր: Գիտակցությունը եւ ենթագիտակցությունը բեմում պիտի հավասար լինեն եւ մեկը մյուսին չգերազանցեն:

Արարման ընթացքը. Իմ հերոսներն օդից վերցված մարդիկ չեն կամ միայն իմ երեւակայության արդյունքը, նրանք իմ շրջապատից են կամ մինչ այդ բնության մեջ ապրած:  Գուցե, անձամբ չեմ տեսել, բայց հանդիպել եմ իմ կարդացած գրքերում կամ ազդվել Սայմոնի թանգարանի կտավներից: Թվում է՝ դրանք կապ չունեն Քեսունի իշխանի հետ, բայց մնացել են ենթագիտակցությանս մեջ ու անհրաժեշտ պահին մի մասնիկ եմ վերցնում:Նախ պիեսը կարդալիս պատկերացնում եմ, թե իմ շրջապատից ով կարող է այդպիսին լինել եւ ում բնավորության գծերն ունի, ապա քիչ-քիչ կենդանություն եմ տալիս՝ այդ ամենն իմ ներաշխարհի միջով անցկացնելով ու իմը դարձնելով: Ուզում եմ այդ մարդը լինել, ոչ թե նրան խաղալ: Դժվար բան եմ ասում, ամբողջ ներկայացման քիչ հատվածներ կարող են այդպիսին լինել, բայց գոնե պետք է ջանալ:

Յուրահատուկ վերապրումը. «Արշիլ Գորկի» ներկայացումից առաջ նրան շատ եմ ուսումնասիրել, տարբեր գրականություն, նամակներ ու հուշեր կարդացել: Արդեն բավական երկար ժամանակ խաղացել էինք ներկայացումը, երբ Վանաձորում հյուրախաղերի ժամանակ մի բացառիկ բան պատահեց: Տեսարաններից մեկում քույրը Գորկուն ընթրիքի է կանչում, համբուրում է նրա ձեռքերն ու ասում. «Այս թաթիկներով ես պատրաստել ընթրիքը, անպայման կգամ»: Նոյեմբերն էր, ու երբ համբուրեցի քրոջը մարմնավորող Հասմիկ Սուվարյանի ձեռքերը, գիտակցությունս անջատվեց եւ ծիրանի հոտ առա, բարձրաձայնեցի. «Գիտես, Վարդուշ, ձեռքերիցդ մեր այգու ծիրանի հոտն է գալիս»: Նայեցի խաղընկերոջս, ասեք խելագարի հայացք ունենար ու աչքերից արցունքներ գնացին: Նա այնքան բնական զգաց այդ պահը, հենց դա է գերագույն հաճույքն ու դերասանի ֆենոմենը: Երբ միասին ստեղծագործում եք ու կտրվում իրականությունից, դա է իսկական թռիչքը:

Հավատը. Աստվածաշնչյան գրականությունից շատ եմ օգտվում ու այնտեղ «մանանեխի հատիկի չափ հավատ ունենալ»-ու մասին միտք կա: Դա նաեւ մեզ է վերաբերվում՝ դերասաններիս, պիտի հավատաս քո արածին: Երբ ուշադրություն ենք դարձնում ցեխով կոտլետներ սարքող ու տունտունիկ խաղացող երեխաներին, նկատում ենք, թե ինչ հավատով են այդ ամենն անում: Երեխաներից շատ բան պիտի սովորենք, ու այդ մանանեխի հատիկի չափ հավատը նաեւ գործի մեջ ունենանք: Եթե կարող եմ ձեռքս ինձ ենթարկեցնել ու դիպչել դեմքիս, ուրեմն՝ կարող եմ շատ բաներ անել նաեւ ներաշխարհիս հետ: Իհարկե, դա մեծ տառապանք ու աշխատանք է  պահանջում, գուցե, շատերը չընկալեն էլ, բայց գիտեմ՝ կստացվի, ուղղակի ճանապարհ ունեմ անցնելու:

Բեմի ուժը. Փորձերի ընթացքը ու հատկապես սեղանի շուրջ աշխատանքը շատ եմ սիրում, երբ նոր-նոր է սաղմնավորվում կերպարը, հարաբերություններն ենք ճշտում, քիչ-քիչ սկսում ես մոտենալ նրան, հետո արդեն՝ մարմին տալիս: Այդ պահին ապրումների ու բացահայտումների մեջ ազատ ես: Եթե դերասան էլ չլինեի, միայն մեկ բանի համար կուզեի դառնալ՝ միակ տեղը բեմն է, որտեղ դու կատարյալ ազատ ես, նույնիսկ ցավն այնտեղ քեզ տնօրինել չի կարող: Կյանքի ոչ մի խնդիր ու աշխարհիկ կիրք քեզ չի կարող ստրկացնել: Միայն բեմում ես հասնում մտքի եւ հոգու լիակատար ազատության:

Մրցանակները. Ընդամենը խրախուսանք են, ինչից լավ ես զգում: Մարդ արարածը միշտ խրախուսանքի կարիք ունի՝ անկախ նրանից, թե ինչ մասնագիտությամբ է զբաղվում, բայց դա նրան չպիտի կործանման տանի ու մեծամտացնի: Երբ 35 տարեկանում վաստակավոր արտիստի կոչում ստացա, շատ սովորական ընդունեցի, այդ պահին լավ զգացի, բայց հետո պատասխանատվությունս այնքան մեծացավ, որ մտածեցի՝ երանի չտային:Մրցանակները դրական եւ բացասական կողմեր ունեն, եւ ինտելեկտ ու մեծ իմաստնություն է պետք ունենալ դրանց դիմակայելու համար: Ամեն անգամ, երբ աղջիկս դպրոցից տուն է վերադառնում որեւէ լավ բան արած՝ իրեն անպայման գովում եմ, ոգեւորում, խրախուսում եւ պահանջում, որ հաջորդ անգամ ավելին անի: Նույնն էլ մեր պարագայում է, պետք է ողջախոհ լինենք՝ բեմ բարձրանալը գերագույն հաճույք է, բայց իջնելուց հետո հաջորդ օրը շարունակում ես ավելի մեծ ոգով աշխատել:

Սիրելի վայրը. Հիմնականում իմ հարդասենյակն է, բայց առավել հաճախ՝ բեմում եմ լինում: Մի օր «Փարիզը վտանգավոր քաղաք է» ներկայացման փորձի ժամանակ սմարթ ժամացույցով արձանագրեցի, որ 8 կմ քայլել եմ: Կյանքիս մեծագույն ժամանակն անցնում է թատրոնում: Անչափ գնահատում եմ ընտանիքիս սպասումը, գիտեմ սարսափելի բան է, բայց նրանք շատ համբերատար են: Մայրիկս միշտ ասում է. «Այդքան ժամանակ ի՞նչ եք անում»: Եթե բժիշկ լինեի, էլի այդչափ բացակայելու էի, որովհետեւ ձգտելու էի լավագույնը լինել: Եթե նրանք մարդու կյանքն են փրկում, մենք էլ նույնն անում ենք հոգու հետ:

Ազդեցությունը. «Արշիլ Գորկի» ներկայացումից հետո Ռուսաստանում բնակվող ու բիզնես ունեցող մի քանի հայրենակիցներ շնորհակալություն հայտնեցին ու խոստովանեցին, որ էլ Հայաստանը չեն լքելու: Ու տարիներ առաջ նրանք իսկապես բնակություն հաստատեցին այստեղ, արդեն բարեկամացել ենք: Իմ վարպետը՝ Ալբերտ Մկրտչյանն ասում էր. «Թեկուզ ներկայացումը 700 մարդ նայի, մեկ հոգու համար աշխատիր: Թեկուզ այդ մեկ հոգու ներաշխարհը մաքրագործվի եւ վերափոխվի, ուրեմն՝ հաղթել ես, բայց կարեւորը գործդ ազնվորեն անես»։

Էմոցիաները. Ուզած-չուզած՝ էմոցիաներից չես կարողանում քնել: Ընտանիքս արդեն գիտի, որ պրեմիերայի պատրաստվելիս ու դրանից 2 շաբաթ անց հետս պետք է զգույշ լինել: Շատ զգայուն եմ դառնում, որովհետեւ մեր գործն անընդհատ է եւ չի սահմանափակվում միայն թատրոնում, նույնիսկ գիշերը քո կերպարի աչքերով ես երազ տեսնում: Բեմում երբեք չեմ սիրում կրկնվել, նույն ժեստը կամ խոսելու ձեւը չեմ կարող մի կերպարից մյուսին փոխանցել, թեեւ շատ դժվար է, բայց հաճախ ջանում եմ նույնիսկ ձայնս եւ հայացքս տարբեր լինեն: Դրան հասնելու համար անընդհատ է պետք փորձել: Պրեմիերայից առաջ շատ լարված եմ ու բաց նյարդի պես եմ դառնում, դրա համար էլ ջանում եմ այդ ընթացքում մարդկանցից հեռու մնալ։   

Նոր խոսքը. Հնարավորություններիս սահմաններն ընդլայնել է վերջին ներկայացումը՝ «Ինկած բերդի իշխանուհին»: Առհասարակ քննադատաբար եմ վերաբերվում իմ խաղացած դերերին, «Հրաշագործ»-ից հետո Լյուդվիգ Հարությունյանին խնդրեցի ինձ 1 տարի դադար տալ ու նոր ներկայացման մեջ չներգրավել: «Հրաշագործ»-ով չէի կարողացել հանդիսատեսին զարմացնել, իսկ թատրոնը նաեւ զարմանք պիտի հարուցի: Իսկ «Ինկած բերդի իշխանուհու» մեջ նոր մոտեցում բերեցի, այդ մասին հաստատեցին նաեւ գործընկերներս, մասնագետներն ու այն մարդիկ, որոնց կարծիքն արժեւորում եմ: Այդ 1 տարին ինձ իսկապես պետք էր լցվելու ու նոր ասելիքով հանդես գալու համար: Երբեմն անհրաժեշտ է կանգնել, շունչ քաշել ու առաջ գնալ: