ART Կոնտենտ

Թթվածին թատրոնը. Այսքան տարիներ անց թատրոնում լինելը սովորական ու անհրաժեշտ է դարձել, ինչպես օդն է սովորական, որի անհրաժեշտությունը բացակայության ժամանակ ես զգում։ Բայց դա չի խանգարում, որ ամեն անգամ նոր դերով բեմ բարձրանալիս սրտիդ աշխատանքն ականջներիցդ զգաս: 50 տարի անց էլ թատրոնի հեքիաթը չի ավարտվել կամ փոխվել ինձ համար: Այս ընթացքում տարբեր տարիքի դերեր եմ խաղացել, բայց ամեն անգամ մասնագիտության մեջ նոր բան եմ հայտնաբերում ու սովորում։ Դերասանությունը գիտություն է մարդու մասին, իսկ մարդու հոգին եւ միտքն այնքան անսահման են, որքան տիեզերքը, կարող ես անվերջ խորանալ եւ ուսումնասիրել: 

Ռեժիսորները. Ինձ բախտ է վիճակվել աշխատել հանճարեղ ռեժիսորների հետ: Մեծ դաս էր նաեւ Ալբերտ Մկրտչյանի, Երվանդ Ղազանչյանի, Խորեն Աբրահամյանի, Գրիգոր Մկրտչյանի, Նիկոլայ Ծատուրյանի հետ աշխատանքը, մեկ այլ հաճույք է ստեղծագործել Լյուդվիգ Հարությունյանի հետ: Դերասանը միշտ պիտի երաժշտական գործիքի նման լարված վիճակում լինի, որպեսզի ռեժիսորներից ով այդ գործիքը ձեռքը վերցնի, նրանով «կարողանա նվագել»: Աշխատանքի նկատմամբ պարտաճանաչություն՝ չուշանալ, փորձի հագուստ կրել, ակնոցը հանել, մազերը հավաքել, պատրաստ լինել Ղազանչյանից եմ սովորել։ Այդ ամենը մտել է արյան մեջ ու հետագայում էլ մնացել։ Գրիգոր Մկրտչյանի հետ աշխատանքը լրիվ ուրիշ հորիզոններ է բացել, երեւի, ամենահետաքրքիր ու անարծաթ մարդն էր, շատ անօգնական ու խեղճ կյանքում, բայց հզոր միտք ու երեւակայություն ունեցող թատրոնում: Նա մեծ ուսուցիչ էր եւ զարմանալի չէր, որ իր կուրսերն ավարտողները մնում էին արվեստում:  

Տարբեր սերունդները. Ինձ թատրոնում լավ են ընդունել, այն քիչ երջանիկներից եմ, որ սերունդների բախում չեմ ունեցել: Շատ են եղել դեպքերը, երբ իմ սերնդակիցներն են մրցակցության մեջ մտել, բայց ցանկացած դերից այնքան հեշտ եմ հրաժարվել, որովհետեւ ինձ համար կարեւորը մարդկային փոխհարաբերություններն են։ Ինչքան էլ ապրես քո արվեստով ու սիրես այն, պետք է մարդ մնաս։ Այսօր էլ հրաշալի ու տաղանդաշատ երիտասարդներ ունենք: Քանի որ Գյումրիում կողքից մասնագիտությամբ գումար վաստակելու շատ տարբերակներ չկան, անմնացորդ նվիրվում են թատրոնին: Մենք լավ ու ջերմ ընկերներ ենք, եւ ամեն անգամ չեմ դադարում հիանալ նրանցով։ Մեր մասնագիտության մեջ իրար հետ շփվում ենք զգացողություններով եւ հույզերով, ինչը մեզ ավելի շատ է մերձեցնում: Քանի որ մեր թատրոնը ինտրիգների բացակայության պատճառով շատ անհետաքրքիր է, մարդկային ջերմությամբ ենք այն յուրահատուկ դարձնում: Երբեմն 2 դերասանուհիներ մեկ կերպար են մարմնավորում, միայն տեսնել է պետք, եթե մեկը շատ է փորձած լինում, ինչպես է մյուսին օգնում, կուլիսից կուլիս վազում եւ հուշումներ անում: Նման դեպքերի շատ եմ հանդիպել ու զարմացել, քանի որ մեր սերնդի դեպքում այդպիսի աջակցություն չի եղել: Կեցցեն իրենք:

(Ո՞վ է) դերասանը. Դերասան դառնում են այն մարդիկ, որոնց համար իրական կյանքը քիչ է թվում։ Ես երազում էի բալետի պարուհի, բժիշկ, գիտական հայտնագործություն անող դառնալ ու էլի շատ մասնագիտություններում ինձ փորձել, հետո գիտակցեցի, որ դերասանությունն այդ բոլոր հնարավորությունները տալիս է: Ինչ-որ ժամանակ ու տեղում դառնում ես այն, ինչի մասին երազել ես ու տարբեր կյանքեր ես ապրում:

Բեմի մոգական ուժը. Առանց չափազանցնելու բեմն իրոք մոգական ուժ ունի: Վիգեն Ստեփանյանը բեմադրեց «Տերն ու ծառան», եւ ամբողջ ներկայացումը պիտի 2 առլեկինները տանեին։ Ես 40 տարեկան էի ու պոչիկներ կապած, առլեկինի հագուստով թռվռում էի: Երեւանից լրագրողներ էին եկել ներկայացումը դիտելու ու հարցրել էին. «Այդ երեխան քանի՞ տարեկան է, որ այդքան լավ գիտի բեմը»: Մի օր մեջքիս սուր ցավեր ունեի, նույնիսկ քայլել չէի կարողանում ու պիտի «Տերն ու ծառան» խաղայինք։ Աղջիկս ինձ օգնեց, որ հասնենք թատրոն, մի կերպ հագա զգեստս, բայց պատկերացում չունեի, թե ինչպես եմ դուրս գալու բեմ։ Հետո մտածում էի. «Ինչ լավ է, որ մերոնք չեն դիտում, այլապես չէին հավատա, որ մեջքս ցավում է»։ Բեմից դուրս եմ եկել եւ նույն ցավերով վերադարձել տուն։ Այն մի կախարդական տարածք է, որտեղ մտնելուց հետո շնչառությունդ փոխվում եւ մտքերդ թեւեր են առնում, բեմը թռիչքի վայր է։ 

Թատրոնի չերեւացող կողմը. Կարծում եմ՝ մեր մասնագիտության մեջ աստվածային մասնիկ կա, նման պահեր իսկապես զգացել եմ։ Երբ փորձերի ընթացում ինքդ քո մեջ խոչընդոտների ես հանդիպում, կերպարի հետ համաձայն չես կամ փորձում ես արդարացնել նրան, նման պահերին շատ եմ սիրում, երբ անձրեւոտ եղանակ է լինում: Անձրեւանոցն այնքան եմ իջեցնում, որ փակեմ դեմքս եւ ինքս ինձ հետ խոսելով, տեքստերն ասելով հասնում եմ թատրոն: Ու հանկարծ լուծումն ուղղակի գալիս է, միտքս պայծառանում է ու հասկանում եմ. «Սա էր պետք, բայց որտեղի՞ց եկավ»։ Կարծում եմ՝ միայն վերեւից կարող է լինել:

Սիրելի վայրը. Մեր գրիմանոցն է։ Մենակ լինել առհասարակ սիրում եմ, թեեւ մարդկանց ներկայությունից չեմ նեղվում: Բայց հատկապես ներկայացումներից առաջ սիրում եմ մենակ մնալ եւ գնալ այդ աշխարհ: Տղաս՝ Արմանը, որն ավարտել է կինոռեժիսուրայի ֆակուլտետը եւ նվագում է «Բամբիռ» խմբում, մի օր խոստովանեց. «Մամ, ես շատ սխալ մասնագիտություններ եմ ընտրել, չեմ սիրում ուշադրության կենտրոնում լինել»։ Երբ տանը հավաքված էինք լինում ու փոքր տարիքում դրսից գալիս էր, հենց հարցնում էինք. «Արման ջան, եկա՞ր», արտասվում էր այդ ուշադրությունից։ Պարադոքսալ բան պիտի ասեմ, բայց ես էլ 50 տարուց ավել դերասանուհի լինելով հանդերձ՝ նեղվում եմ դրանից: Հաճելի է, երբ մոտենում են ու լավ խոսքեր ասում, բեմում ուշադրությունից չեմ նեղվում, բայց լրիվ հակառակն է կյանքում: 

Կերպարները. Ամեն ինչ սկսվում է պիեսը կարդալուց, հասկանում եմ գործողությունների վայրն ու ժամանակը, թե որքան տեղ է հատկացված կերպարիս եւ ինչքան կարող եմ առաջ գնալ։ Դերասանները սովորաբար այդ մասին չեն մտածում ու շատ տարածքներ են ուզում գրավել, ես միշտ իմ սահմանները գծում եմ։ Հետո փորձում եմ փոխհարաբերությունները հասկանալ իր ու մյուսների հետ, թե ինչու այդպես խոսեց կամ հետն այդպես վարվեցին: Ապա սկսվում է կերպարի հետ կռիվը, չընդունելու եւ չհամաձայնվելու շրջանը, ինչը շատ է օգնում նրան բացահայտել։ Կերպարը մարսելուց հետո մտածում եմ ոնց կշարժվեր, կքայլեր, կնայեր, ու կամաց-կամաց նրան կառուցում եմ: 

Հույզերը. Շատ-շատ անգամներ եմ ապրումներից արթուն մնացել: Հոգնած պառկել եմ ու միտքս սկսել է աշխատել, վեր եմ կացել եւ մի բաժակ թեյ կամ սուրճ խմել: Դրանք իմ ամենասիրած պահերն են, որովհետեւ բոլորը քնած են ու գիշերվա կեսին միայնակ ես երեւակայությանդ եւ մտքերիդ հետ, ազատ բոլոր գործողություններում:

Ամենաազդեցիկ տեքստը. Աշխատել եմ նաեւ Մհեր Մկրտչյան թատրոնում ու այնտեղ բեմադրված «Ֆիլումենա Մարտուրանո» ներկայացման մեջ Ֆիլումենան էի: Այդ կերպարն ինձ այնքան փոխեց եւ ուժեղացրեց։ Նա չի արտասվում, բոլոր դժվարություններով անցնելուց եւ ընտանիքին միավորելուց հետո է լացում ու ասում.  «Ինչ լավ է լաց լինելը»: Բավական լացկան մարդ էի, բայց հիմա համարյա չեմ արտասվում: Կարծում եմ՝ Ֆիլումենան ինձ փոխեց, ու նաեւ՝ կյանքը։ 

Բեմում անցկացրած ժամանակը. Այնքան դժվար է հաշվել, քիչ կլինի ասել ամիսներ են, եթե փորձերն էլ հետը գումարենք՝ տարիներ կդառնան:

Փոքր հաղթանակները. Բարեբախտաբար, թատրոնում այնպիսի մարդկանցով եմ շրջապատված, որ իրենք ավելի շատ են ուրախանում իմ հաջողություններով։ Նորից  տղայիցս օրինակ բերեմ՝ միասին քայլում էինք, երբ ասաց. «Այնքան հաճելի է քեզ հետ փողոց դուրս գալ, դիմացից ով գալիս է, քեզ տեսնելիս ժպտում է»։ Իմ ձեռքբերումները հենց այդ ժպիտներն են։ Մի օր երիտասարդներն ինձ հարցրին, թե ի՞նչ կպակասեր Գյումրիում, եթե ես չլինեի. «Երեւի, ժպիտները քիչ կլինեին»,- պատասխանեցի։

Խոսքը հանդիսատեսին. Շատ սիրում ու հարգում եմ մեր հանդիսատեսին։ Երկրաշարժից 1 տարի հետո քաղաքը լրիվ ավերված էր, երբ նորից պիտի ներկայացում խաղայինք, վերքերը դեռ բաց էին, բայց հասկացանք, որ թատրոնը պիտի աշխատի: Հակոբ Ղազանչյանը բեմադրեց Շեքսպիրի «Սիրո ապարդյուն ճիգերը» շատ գունեղ ու երաժշտական ներկայացումը: Մտածեցինք ցավին ցավով չպիտի պատասխանենք ու սարսափած սպասում էինք պրեմիերային: Երբ վարագույրը բացվեց եւ լիքը դահլիճ տեսանք, արտասվում էինք, որ հանդիսատեսը մեզ չի դավաճանել: Հիմա էլ հիշեցի այդ պահն ու հուզվեցի: Թեեւ Շիրակի մարզը սոցիալապես ամենաաղքատն է համարվում, բայց հանդիսատեսը ապրում է թատրոնում ու լցնում դահլիճները, ուղղակի չեն գալիս ներկայացում նայելու, նրանք մեր ամենամեծ քննադատն են:

-Իսկ հիմա պատասխանեք Ձեր ու խաղացած կերպարների փոխարեն: Ինչո՞ւմ է Ձեր ուժեղ կողմը: 

Անահիտ Քոչարյան. Թուլության մեջ է։
Լյուսի («Հիշիր վաղվա օրը»). Սիրելու կարողության :
Սանամ («Հարսանիք թիկունքում»). Կյանքը սիրելու։
Մանչուկ («Մանչուկն ու Կառլսոնը»). Խենթության:
Ֆիլումենա («Ֆիլումենա Մարտուրանո»). Ուժի մեջ է։

-Ի՞նչն է երջանիկ դարձնում։

Անահիտ Քոչարյան. Ամենափոքր մանրուքից ընդունակ եմ ուրախանալու: Սիրում եմ կյանքը:
Լյուսի. Սիրած մարդու կողքին լինելը:
Սանամ. Իր ընտանիքն եւ հարեւանները:
Մանչուկ. Կառլսոնի նման ընկեր ունենալը:
Ֆիլումենա. Երջանիկ է տարիներով թաքուն պահած տղաներով եւ սիրելի անձնավորությամբ, որին ամբողջ կյանքում սիրել է ու հասել նրան, որ նա էլ իրեն սիրի: 

-Ինչի՞ մասին եք երազում։

Անահիտ Քոչարյան. Խաղաղության:
Լյուսի. Իր պատկերացրած ընտանեկան փոխհարաբերությունների եւ անպայման ամուսնու կողքին լինելու մասին։
Սանամ. Նա էլ խաղաղության մասին կերազեր:
Մանչուկ. Որ մենակ չլինի, գոնե մի շուն ունենա:
Ֆիլումենա. Ընտանիքի մասին, ամբողջ կյանքն այն ունենալուն է նվիրել:

Հարցազրույցը ՝ Հասմիկ Բաբայանի

Նպատակը. Առավել ճանաչել մարդուն, աշխատանքին ու թատրոնին առհասարակ մի քիչ այլ դիտանկյունով եմ մոտենում: 21-րդ դարում զարգացան տեխնիկան ու գիտությունը, պեղեցինք տիեզերքն ու ֆանտաստիկ արդյունքներ գրանցեցինք, բայց մինչեւ օրս չենք կարողացել բացահայտել մարդու հոգին։ Չգիտենք, թե ինչ է կատարվում նրա ներաշխարհում, այդ ի՞նչ է սրտից բարձրանում, լցվում աչքերն ու այնտեղից դատարկվում, կամ ի՞նչ է ծիծաղն իրենից ներկայացնում ու ո՞նց ծնվում մարդու մեջ: Մարդկային էության եւ բնավորության միլիոնավոր շերտեր կան: Մարդը բնության մի մասնիկ է՝ տիեզերքի կենտրոնում հայտնված մեկը, որի շուրջն է պտտվում ամեն ինչ: Ամեն անգամ ձգտում եմ հասկանալ նրան ու թե յուրաքանչյուր վիճակում ինչպիսին է նրա վերաբերմունքը: Ուզում եմ հասկանալ, թե ինչպես է դաժանությունը մաքրագործում մարդուն, հենց այդ ճանապարհն է ինձ համար հետաքրքիր: Քեսունի իշխանը բոլորի համար վատն է, բայց վերջապես նա էլ մարդ է, իսկ կենդանի արարածը չի կարող չար ծնվել, ժամանակի ու տարածության մեջ մի դեպք է տեղի ունենում, որն էլ նրան այդպիսին է դարձնում: Հենց դա եմ ուզում գտնել իմ աշխատանքի շնորհիվ:

(Ո՞վ է) դերասանը. Դժվար է ասել, որովհետեւ մեր օրերում տեսնում եմ դերասանների, որոնք ինչպես բեմում են, այնպես էլ՝ կյանքում: Ուզում են համոզել, որ շատ օրգանական են, այդ դեպքում ո՞րն է դերասանական արվեստի ֆենոմենը: Դերասանը հենց մարդկային հոգու պեղողն է՝ «հնէաբանը», որը պիտի թափանցի ներաշխարհը, ուսումնասիրի ներքին շերտերն ու այնտեղից դուրս բերի անհրաժեշտը: Նա պիտի հետաքրքիր դիտանկյուն ունենա ու կարողանա կերպարին կենդանություն տալ: Այն որ թատրոնը եկել ու հասել է 21-րդ դար՝ կենդանի լինելու շնորհիվ է, չենք կարող ռոբոտին բարձրացնել բեմ ու նույն զգացողությունները ստանալ: Քանի դեռ մարդն ուշադրություն է դարձնում երեւույթներին եւ վերաբերմունք ցուցաբերում, թատրոնը կլինի:

Պաշտպանությունը. Կարողանում եմ կերպարներիս դրական կողմերը պահել իմ ներսում, բացասականները՝ վանել: Իրավաբանության մեջ մի բան կա, որ սերտորեն կապված է դերասանի աշխատանքի հետ՝ պաշտպանությունը: Ես էլ իմ կերպարներին  դատապարտելու փոխարեն պաշտպանում եմ: Ուզում եմ ցույց տալ, թե ինչն է բացասական անդրադառնում մարդու վրա ու չարացնում նրան, դարձնում հանցագործ, վատը եւ հասարակության համար ոչ պիտանի: Կերպարների ակունքներն եմ գտնում ու ցույց տալիս, թե ինչու են այդպիսին դարձել:

Դերասանը պետք է մեծ հոգեբան լինի ու լայն դիտանկյուն ունենա, միայն քթից այն կողմ չնայի ու անձնական փորձառությունից չելնի: Այսպիսի պատմություն կա՝ ուսուցիչը ցույց է տալիս թղթապանակի մի կողմն ու հարցնում, թե աշակերտներն ինչ գույն են տեսնում, բոլորը պատասխանում են. «Սեւ», մինչդեռ իր համար այն սպիտակ է, երբ շրջում է, մյուսներն էլ են տեսնում: Դերասանն էլ պիտի տարբեր կողմերից նայի կյանքին: Հենց մասնագիտությունից եմ սովորել երեխաներին դաստիարակելու սկզբունքը՝ ազատություն եմ տալիս, բայց հետեւում, թե այն ինչպես են ընկալում: Նույն կերպ էլ կերպարների հետ եմ վարվում, բայց երեկոյան մտածում՝ արդյոք այդ իրավիճակում արածս ճի՞շտ էր: Գիտակցությունը եւ ենթագիտակցությունը բեմում պիտի հավասար լինեն եւ մեկը մյուսին չգերազանցեն:

Արարման ընթացքը. Իմ հերոսներն օդից վերցված մարդիկ չեն կամ միայն իմ երեւակայության արդյունքը, նրանք իմ շրջապատից են կամ մինչ այդ բնության մեջ ապրած:  Գուցե, անձամբ չեմ տեսել, բայց հանդիպել եմ իմ կարդացած գրքերում կամ ազդվել Սայմոնի թանգարանի կտավներից: Թվում է՝ դրանք կապ չունեն Քեսունի իշխանի հետ, բայց մնացել են ենթագիտակցությանս մեջ ու անհրաժեշտ պահին մի մասնիկ եմ վերցնում:Նախ պիեսը կարդալիս պատկերացնում եմ, թե իմ շրջապատից ով կարող է այդպիսին լինել եւ ում բնավորության գծերն ունի, ապա քիչ-քիչ կենդանություն եմ տալիս՝ այդ ամենն իմ ներաշխարհի միջով անցկացնելով ու իմը դարձնելով: Ուզում եմ այդ մարդը լինել, ոչ թե նրան խաղալ: Դժվար բան եմ ասում, ամբողջ ներկայացման քիչ հատվածներ կարող են այդպիսին լինել, բայց գոնե պետք է ջանալ:

Յուրահատուկ վերապրումը. «Արշիլ Գորկի» ներկայացումից առաջ նրան շատ եմ ուսումնասիրել, տարբեր գրականություն, նամակներ ու հուշեր կարդացել: Արդեն բավական երկար ժամանակ խաղացել էինք ներկայացումը, երբ Վանաձորում հյուրախաղերի ժամանակ մի բացառիկ բան պատահեց: Տեսարաններից մեկում քույրը Գորկուն ընթրիքի է կանչում, համբուրում է նրա ձեռքերն ու ասում. «Այս թաթիկներով ես պատրաստել ընթրիքը, անպայման կգամ»: Նոյեմբերն էր, ու երբ համբուրեցի քրոջը մարմնավորող Հասմիկ Սուվարյանի ձեռքերը, գիտակցությունս անջատվեց եւ ծիրանի հոտ առա, բարձրաձայնեցի. «Գիտես, Վարդուշ, ձեռքերիցդ մեր այգու ծիրանի հոտն է գալիս»: Նայեցի խաղընկերոջս, ասեք խելագարի հայացք ունենար ու աչքերից արցունքներ գնացին: Նա այնքան բնական զգաց այդ պահը, հենց դա է գերագույն հաճույքն ու դերասանի ֆենոմենը: Երբ միասին ստեղծագործում եք ու կտրվում իրականությունից, դա է իսկական թռիչքը:

Հավատը. Աստվածաշնչյան գրականությունից շատ եմ օգտվում ու այնտեղ «մանանեխի հատիկի չափ հավատ ունենալ»-ու մասին միտք կա: Դա նաեւ մեզ է վերաբերվում՝ դերասաններիս, պիտի հավատաս քո արածին: Երբ ուշադրություն ենք դարձնում ցեխով կոտլետներ սարքող ու տունտունիկ խաղացող երեխաներին, նկատում ենք, թե ինչ հավատով են այդ ամենն անում: Երեխաներից շատ բան պիտի սովորենք, ու այդ մանանեխի հատիկի չափ հավատը նաեւ գործի մեջ ունենանք: Եթե կարող եմ ձեռքս ինձ ենթարկեցնել ու դիպչել դեմքիս, ուրեմն՝ կարող եմ շատ բաներ անել նաեւ ներաշխարհիս հետ: Իհարկե, դա մեծ տառապանք ու աշխատանք է  պահանջում, գուցե, շատերը չընկալեն էլ, բայց գիտեմ՝ կստացվի, ուղղակի ճանապարհ ունեմ անցնելու:

Բեմի ուժը. Փորձերի ընթացքը ու հատկապես սեղանի շուրջ աշխատանքը շատ եմ սիրում, երբ նոր-նոր է սաղմնավորվում կերպարը, հարաբերություններն ենք ճշտում, քիչ-քիչ սկսում ես մոտենալ նրան, հետո արդեն՝ մարմին տալիս: Այդ պահին ապրումների ու բացահայտումների մեջ ազատ ես: Եթե դերասան էլ չլինեի, միայն մեկ բանի համար կուզեի դառնալ՝ միակ տեղը բեմն է, որտեղ դու կատարյալ ազատ ես, նույնիսկ ցավն այնտեղ քեզ տնօրինել չի կարող: Կյանքի ոչ մի խնդիր ու աշխարհիկ կիրք քեզ չի կարող ստրկացնել: Միայն բեմում ես հասնում մտքի եւ հոգու լիակատար ազատության:

Մրցանակները. Ընդամենը խրախուսանք են, ինչից լավ ես զգում: Մարդ արարածը միշտ խրախուսանքի կարիք ունի՝ անկախ նրանից, թե ինչ մասնագիտությամբ է զբաղվում, բայց դա նրան չպիտի կործանման տանի ու մեծամտացնի: Երբ 35 տարեկանում վաստակավոր արտիստի կոչում ստացա, շատ սովորական ընդունեցի, այդ պահին լավ զգացի, բայց հետո պատասխանատվությունս այնքան մեծացավ, որ մտածեցի՝ երանի չտային:Մրցանակները դրական եւ բացասական կողմեր ունեն, եւ ինտելեկտ ու մեծ իմաստնություն է պետք ունենալ դրանց դիմակայելու համար: Ամեն անգամ, երբ աղջիկս դպրոցից տուն է վերադառնում որեւէ լավ բան արած՝ իրեն անպայման գովում եմ, ոգեւորում, խրախուսում եւ պահանջում, որ հաջորդ անգամ ավելին անի: Նույնն էլ մեր պարագայում է, պետք է ողջախոհ լինենք՝ բեմ բարձրանալը գերագույն հաճույք է, բայց իջնելուց հետո հաջորդ օրը շարունակում ես ավելի մեծ ոգով աշխատել:

Սիրելի վայրը. Հիմնականում իմ հարդասենյակն է, բայց առավել հաճախ՝ բեմում եմ լինում: Մի օր «Փարիզը վտանգավոր քաղաք է» ներկայացման փորձի ժամանակ սմարթ ժամացույցով արձանագրեցի, որ 8 կմ քայլել եմ: Կյանքիս մեծագույն ժամանակն անցնում է թատրոնում: Անչափ գնահատում եմ ընտանիքիս սպասումը, գիտեմ սարսափելի բան է, բայց նրանք շատ համբերատար են: Մայրիկս միշտ ասում է. «Այդքան ժամանակ ի՞նչ եք անում»: Եթե բժիշկ լինեի, էլի այդչափ բացակայելու էի, որովհետեւ ձգտելու էի լավագույնը լինել: Եթե նրանք մարդու կյանքն են փրկում, մենք էլ նույնն անում ենք հոգու հետ:

Ազդեցությունը. «Արշիլ Գորկի» ներկայացումից հետո Ռուսաստանում բնակվող ու բիզնես ունեցող մի քանի հայրենակիցներ շնորհակալություն հայտնեցին ու խոստովանեցին, որ էլ Հայաստանը չեն լքելու: Ու տարիներ առաջ նրանք իսկապես բնակություն հաստատեցին այստեղ, արդեն բարեկամացել ենք: Իմ վարպետը՝ Ալբերտ Մկրտչյանն ասում էր. «Թեկուզ ներկայացումը 700 մարդ նայի, մեկ հոգու համար աշխատիր: Թեկուզ այդ մեկ հոգու ներաշխարհը մաքրագործվի եւ վերափոխվի, ուրեմն՝ հաղթել ես, բայց կարեւորը գործդ ազնվորեն անես»։

Էմոցիաները. Ուզած-չուզած՝ էմոցիաներից չես կարողանում քնել: Ընտանիքս արդեն գիտի, որ պրեմիերայի պատրաստվելիս ու դրանից 2 շաբաթ անց հետս պետք է զգույշ լինել: Շատ զգայուն եմ դառնում, որովհետեւ մեր գործն անընդհատ է եւ չի սահմանափակվում միայն թատրոնում, նույնիսկ գիշերը քո կերպարի աչքերով ես երազ տեսնում: Բեմում երբեք չեմ սիրում կրկնվել, նույն ժեստը կամ խոսելու ձեւը չեմ կարող մի կերպարից մյուսին փոխանցել, թեեւ շատ դժվար է, բայց հաճախ ջանում եմ նույնիսկ ձայնս եւ հայացքս տարբեր լինեն: Դրան հասնելու համար անընդհատ է պետք փորձել: Պրեմիերայից առաջ շատ լարված եմ ու բաց նյարդի պես եմ դառնում, դրա համար էլ ջանում եմ այդ ընթացքում մարդկանցից հեռու մնալ։   

Նոր խոսքը. Հնարավորություններիս սահմաններն ընդլայնել է վերջին ներկայացումը՝ «Ինկած բերդի իշխանուհին»: Առհասարակ քննադատաբար եմ վերաբերվում իմ խաղացած դերերին, «Հրաշագործ»-ից հետո Լյուդվիգ Հարությունյանին խնդրեցի ինձ 1 տարի դադար տալ ու նոր ներկայացման մեջ չներգրավել: «Հրաշագործ»-ով չէի կարողացել հանդիսատեսին զարմացնել, իսկ թատրոնը նաեւ զարմանք պիտի հարուցի: Իսկ «Ինկած բերդի իշխանուհու» մեջ նոր մոտեցում բերեցի, այդ մասին հաստատեցին նաեւ գործընկերներս, մասնագետներն ու այն մարդիկ, որոնց կարծիքն արժեւորում եմ: Այդ 1 տարին ինձ իսկապես պետք էր լցվելու ու նոր ասելիքով հանդես գալու համար: Երբեմն անհրաժեշտ է կանգնել, շունչ քաշել ու առաջ գնալ:

Հոգեւոր ձեռքբերումը. Հետերկրաշարժյան տարիներն էին, ու Գյումրիում վիճակը սարսափելի էր, առհասարակ կյանք չկար: Բայց հիմա գիտեմ, որ պատահական ոչինչ չի լինում, երջանիկ եմ, որ Աստված այդպես կամեցավ՝ չարի գործակիցը բարի դարձնելով: Միգուցե Օդեսայում ինձ գտնեի մասնագիտության մեջ, բայց կորցնեի հոգեւոր կյանքս կամ անձս ընդհանրապես, եւ չլինեի այն, ինչ այսօր եմ: Սկզբում դաժան էր գիտակցել, որ պատկերացրածդ չես կարող իրականացնել եւ խաղալ «Լեդի Մաքբեթ», պիտի բավարարվես նրանով, ինչ կտան: Բայց հիմա շատ գոհ եմ, որ հենց այստեղ եմ:

Սարսափելի բարդույթը. Շատ ուրախ եմ, որ առաջին դերս «Հավատք» ներկայացման մասսայական տեսարանում էր: Ալբերտ Մկրտչյանն ինձ ասում էր. «Շատ տաղանդավոր եւ շնորհքով աղջիկ ես, բայց բարդույթներ ունես եւ հնարավոր է այս մասնագիտության մեջ չկայանաս»: Բեմում նույն զգեստով 40 կույսեր պիտի լինեին, բայց ամաչում էի մյուսների հետ դուրս գալ, ռեժիսոր Ասպրամ Բաղդասարյանը համոզում էր. «Մտի, ո՞վ է քեզ ճանաչում, բոլորդ նույն դեմքով եք: Մուշեղիչը կսպանի», ապա մեջքիցս հարվածեց ու հրեց բեմ: Կոնսերվատորիայում սովորող ընկերուհիս հետո պատմել է, որ մեկ էլ տեսան՝ 40-ից մեկը կուլիսներից թռչելով մտավ բեմ: Այն որ չէի ուզում, բայց նկատելի դարձա, բարդույթս հաղթահարելու ուղղությամբ հսկայական աշխատանքի տարավ: Հասկանում էի, որ առանց այս մասնագիտության ապրել չեմ կարողանա ու պիտի փոխվեմ: Ամաչկոտությունն ինձ իսկապես շատ է խանգարել, կարող էի փորձի կեսից թողնել ու դուրս գալ:

Բացահայտումները. Մասնագիտությունն օգնեց ի հայտ բերել բոլոր թաքնված հույզերը, ուրախությունները եւ մարդկային տեսակները: Աշխատանքն ինձ կոլեկտիվ մտածողություն տվեց ու միմյանց նկատմամբ հոգատարություն սովորեցրեց, ստիպեց բազմակողմանի զարգացած լինել ու առաջին հերթին ինքս ինձ ճանաչել:

Կերպարների ստեղծումը. Իմ ստացված յուրաքանչյուր դերի մեջ թաքնված է նախկին բարդույթս: Դա ինձ ստիպեց այնքան խորը մտնել կերպարի մեջ, որ լիովին մոռանամ իմ անձն ու ինձնից մի փոքր հատված իսկ չմնա, որպեսզի նորից չստիպի ամաչել: Հենց դրա շնորհիվ է, որ իմ խաղացած դերերն անգամ արյան կարգ ու բնավորություն ունեն, եւ երբեք նրանց մեջ իմ ասելիքը չեմ փնտրում: Տարիներ պետք եղան, որ այդ ամենին  կարողանամ տիրապետել եւ համոզվել, որ չարիքն առանց բարիքի չի լինում:

Համարձակությունը. Շատերին թվում է՝ դերասաններն անամոթ են, մինչդեռ նրանք համարձակ են հաղթահարելու մարդկային կարծրատիպերը, հարձակումներն ու մտքերը, բայց դա չի նշանակում՝ սանձարձակ ենք: Դա արվեստը գնահատելու ու բարձրացնելու ունակությունն է: Մանավանդ 1997 թվականին մեծ համարձակություն էր պետք հարազատների պատվին դեմ դուրս գալու համար: Չէին ուզում բարձրաձայնել, որ իրենց եղբոր աղջիկը կամ մորաքրոջ աղջիկը դերասան է, մինչդեռ անցան տարիներ, ու իրենց համար ամոթալի թվացող այդ մասնագիտությունը սկսեց պատիվ բերել նրանց: Ես չփոխվեցի, բայց մարդկանց պատկերացումներն այլ դարձան:  

Մարտահրավերը. Յուրաքանչյուր կերպար անհատականություն է եւ օգնում է քեզ նորովի ճանաչել: «Տունը սահմանին» ներկայացման մեջ ունեցածս կերպարը իմ 25 տարվա կարիերայիս ընթացքում միակն էր, որի դեպքում իմ ուժը չեմ էլ տեսել: Ռեժիսորին որեւէ բան ասելու իրավունք չունենք, բայց համարձակությունս հավաքեցի Արտուշ Միքայելյանին դիմելու. «Գուցե, սա իմ դերը չէ՞», ինչին պատասխանեց. «Ես Ձեզ տեսնում եմ այդ կերպարում, տեքստ չունեք եւ սեղանի շուրջ աշխատանքներին մի եկեք: Ես Ձեզ կկանչեմ»: Տեքստ չունենալը հրաշալի առավելությունն էր, բայց պատկերացում չունեի, թե նա ինչպես է բացելու ներկայացումը: Սկսնակ էր ու իր ռեժիսորական ձեռագիրը դեռ անծանոթ էր ինձ: Բայց Միքայելյանի ինտելեկտն ու արվեստագետի մեջ եղած տղամարդկային տեսակը հավանում եմ, իր պահանջն էլ այնքան դուրս եկավ, որ սպասումով լցվեցի:  Հետո պարզվեց՝ ռեժիսորի պահանջած խաղարկային ձեւն ինձնից հեռու չէ: «Փարիզը վտանգավոր քաղաք է»-ի մեջ էլ առանց տեքստի մի հատված ունեմ, բայց այս դեպքում ամբողջ ներկայացման ընթացքում հոգեվիճակս արտահայտում եմ միմիկայով՝ աշխատեցնելով ողջ դեմքս: Հասկացա, որ սիրում եմ նման համարձակ ռեժիսորներին, եւ այդ դերն ինձ համար մասնագիտական աճ էր: Ունակությանս վրա չէի կասկածում, բայց կատարողական առումով զարմացանք բոլորս՝ ես, խաղընկերներս ու հանդիսատեսը:

(Ո՞վ է) դերասանը. Անձերի կույտ է եւ տարբեր կերպարներն իր մեջ կրող տեսակ: Նա պիտի շատ մեծ էություն լինի, որպեսզի այդ ամենն իր միջոցով կայանա: Դերասանը տարբերվում է ու պետք է տարբերվի հասարակությունից, ոչ թե մեծամտության մասին է խոսքը, այլ աշխարհընկալման: Հասարակությունը կարող է որեւէ բան սիրել կամ չսիրել, ընդունել կամ մերժել, դերասանն այդ կարծրատիպն ու մտածողությունը չպիտի ունենա: Գոյություն ունի անձնական ու մասնագիտական բնավորություն, որոնք իրարից շատ են տարբերվում: Իմ մասնագիտական բնավորությամբ հարազատներիս կողքին ապրել չեմ կարող, բայց որպես դերասան պիտի տարբերվեմ հենց այդ խիստ ընդգծված կողմերով:

Սիրելի ու չերեւացող կողմը. Ետնաբեմն է՝ տեխնիկական եւ սպասարկող անձնակազմի աշխատանքը, խաղընկերոջ հետ պատրաստվելը, կուլիսների լռությունը, պատասխանատվությունը: Ինձ համար ներկայացումից ավելի գերագույն հաճույք է փորձը, երբ նոր ես տեսնում ներկայացման ծնունդը, նկատում տեխնիկական կազմի վստահությունն ու մեկ ժպիտը հույս է տալիս, որ կերպարդ լավն է:

Խաղընկերների հետ կապը. Բախտս բերել է, որ լավ խաղընկերներ ունեմ, նրանց հետ էլ ստեղծում եմ իմ կերպարը: Շատ ազատ ենք իրար հետ նաեւ պահանջների առումով եւ եկել ենք այն գիտակցության, որ մեզանից յուրաքանչյուրի կերպարի կայանալուց բացի շատ կարեւոր է նաեւ խաղընկերոջ կայանալը: Ինձ համար լավ խաղընկերներ են Արկադի Ղարագուլյանը, Հասմիկ Սուվարյանը, Տիգրան Գաբոյանը, Ջեմմա Ադամյանը, Արսեն Սաղաթելյանը, Հովհաննես Հովհաննիսյանը, Սուսաննա Բաղդասարյանը, Անահիտ Քոչարյանը, Դիանա Մացոյանը: Իրար հետ հետնաբեմային կյանք ենք ստեղծում՝ մտածում մեր կերպարների մասին, քննարկումներ ունենում, մեկս մյուսից պահանջում. «Այդ տեսարանն ինչ լավ խաղացիր: Ինչի՞ նորից չարեցիր, այն ժամանակ ավելի լավ էր», անընդհատ խոսում ենք իրար հետ: Սրտացավ ենք, ու մեր ներկայացումների հաջողությունը հենց դրանում է:  

Բեմի մոգական ուժը. Անգամ բարձր ջերմությամբ եմ բարձրացել բեմ ու իջել լրիվ առողջ: Դա նրանից է, որ ուրիշի կերպարի մեջ եմ մտել ու զգացել նրա արյան շրջանառությունը, որը բնավ էլ հիվանդ չէ: Բեմը հզոր ուժ ունի, ցանկացած բեմ ու հատկապես մերը՝ շատ եմ սիրում: Այնտեղ են կուտակված բազմաթիվ մարդկանց էներգիաներ՝ տարբեր տարիներին աշխատած եւ պատմություն կերտած, հիմա ստեղծագործող ու նաեւ՝ հանդիսատեսի:  

Յուրահատուկ վայրը. Գրիմանոցն է՝ իմ աթոռը եւ հայելին, նաեւ սիրում եմ մթության մեջ դահլիճում նստել ու նայել բեմին, ինչն ուսանող տարիներից է մնացել։ Երկրաշարժից հետո 2 տարի թույլ տվեցին ապրել թատրոնում, բնակվում էր նաեւ ժողովրդական արտիստ Նինա Բոխյանը ու եւս 2 ընտանիք: Իջնում էի ու նստում դահլիճում, այդ ժամանակ էլ զգացել եմ այդ շշմեցուցիչ էներգետիկան։ Նույնիսկ այնքան խորացա, որ ինձ թվաց՝ հին դերասաններն են նստած, ինչից մի քիչ վախեցա, բայց հետո հասկացա, որ իմ երեւակայության արդյունքն էր։

(Ինչի՞ մասին է) Գյումրու թատրոնը. Մարդկային կյանքերի եւ անկասկած հույսի։ Այս քաղաքի պարագայում այն հույս է եղել, եղավ եւ միշտ կլինի։

Չդադարող հույզերը. Յուրաքանչյուր ներկայացում՝ լինի պրեմիերա, թե հերթականը, հուզմունք է առաջացնում: Առաջնախաղերից առաջ ամեն դերասան անցնում է տառապանքի սեփական փուլերով, որը սկսվում է մեկ շաբաթ առաջ: Վերջին 3 տարում հետս անդադար կռվում եմ ու խոսում. «Նառա, 25 տարվա դերասանուհի ես, մի ամաչիր, կմտնես բեմ, ամեն ինչ կանցնի»։ Եթե այդ պահին ասեն, որ ներկայացումը հանում են, կերջանկանամ: Սիրտս գցում է, դողում եմ ու մեծ պատասխանատվություն ունենում: Հետո նկատեցի, որ նույն վիճակում են լինում նաեւ Տիգրան Գաբոյանը, Արկադի Ղարագուլյանը, Հասմիկ Սուվարյանն ու մյուսները: Իբր ուզում ես մխիթարանք գտնել ու հետները խոսել, բայց նրանց հետ էլ նույնն է կատարվում:  

Բեմին նվիրած ժամանակը. Եթե նաեւ ուսանողական տարիները գումարենք, արդեն 27 տարի է Գյումրու թատրոնում եմ, դրանից, երեւի, 21-ը բեմում անցկացրած կլինեմ:  

Ամենաազդեցիկ տեքստը. «Բոհեմ»-ում Ցվետաեւան մի կարեւոր միտք է ասում. «Գիտե՞ք ինչի համար են պոետները, որպեսզի մյուսներին անհարմար չլինի խոսել ամենացավոտ թեմաների մասին»։ Շատ սիրուն, խորիմաստ ու արժեքավոր արտահայտություն է։

Մրցանակները. Միշտ բացասական վերաբերմունք եմ ունեցել, որովհետեւ աչքիս առաջ ողջ Հայաստանի մակարդակով տեսել եմ, թե մշակույթի մարդիկ դրանց արդյունքում ինչպես են վիրավորվում, ուրախանում, պարտվում, թուլանում։ Շատերն են անարժան կերպով առաջ գնացել ու անիմաստ տեղը մեծարվել: Միշտ համարել եմ, որ մասնագիտության մեջ կարեւորը շնորհքն է ու արածդ հանդիսատեսին հասցնելը: Կոչումով չէ, որ քեզ պիտի սիրեն ու գնահատեն։ Բայց հասունացել էր պահը, որ հանդիսատեսն իր սիրելի դերասանուհուն գնահատված տեսներ: «Արտավազդ»-ից հետո հասկացա, որ այդ հաղթանակն իրենց համար էր՝ գնահատական տրվեց նրանց հավանածին: Այնպիսի տպավորություն էր, թե «Օսկար» եմ ստացել, նույնիսկ զարմացա արձագանքներից։ Բայց հետո մտածեցի. «Արժեր հանդիսատեսիս համար ստանալ»:

Փոքրիկ հաղթանակները. Ամեն ստացված դեր ինձ համար հաջողություն է, եթե նպաստում է լավ ներկայացում ունենալուն: Սիրում եմ, երբ ոչ միայն ինձ են հավանում, այլ ամբողջ ներկայացումը։ Դրա համար խիստ կարեւոր է խաղընկերոջս լավ լինելը, որ  մեր համատեղ գործը ստացված լինի եւ իմ հաջողված դերն արժեք ունենա։

Սովորությունը. Մտովի տեղափոխվում եմ դահլիճ ու խաղընկերոջս հետ մշակում կերպարս: Դա եւս իր պատճառն ունի՝ ամաչելու արդյունքում նստում էի դահլիճում ու մտածում՝ վատ խաղալու դեպքում ավելի շատ աչքի կընկնեմ, իսկ եթե լավ ստացվի՝ միայն ու միայն կերպարին կտեսնեն: Կերպարից դուրս գալու դեպքում կարող էի գործն ավարտին չհասցնել, Ալբերտ Մկրտչյանն ասում էր. «Կիսատ չթողնես», հենց դա ստիպեց, որ սովորեմ այդ աստիճան մտնել կերպարի մեջ: Ինքս ինձ շատ եմ հղկում, ինչը ռեժիսորին էլ դուր է գալիս, որեւէ բան հանձնարարելու դեպքում միանգամից ստացվում է: Դա տարիների ընթացքում զգացական դաշտում հղկված ու անհատական գեղեցիկ աշխատանքի արդյունք է: Աշխատասիրությանս շնորհիվ թերությունս առավելություն եմ դարձրել:

Խոսք հանդիսատեսին. Շնորհակալություն, որ թատրոնի դերն այդքան արժեւորում են իրենց կյանքում։

-Հիմա պատասխանեք Ձեր ու խաղացած կերպարների փոխարեն: Ինչո՞ւմ է Ձեր ուժեղ կողմը:

Սանթոյան. Համբերության:
Սաբեթ («Ինկած բերդի իշխանուհին»). Համբերության:
Ցվետաեւա («Բոհեմ»). Դիմակայելու:
Մայրիկ («Տունը սահմանին»). Շատ բացասական կերպար է, քծնող, վախկոտ, ողորմելի: Ափսոսում են, որ մեռավ, բայց իր ժպիտով անընդհատ քծնում է, որ մի բուռ կերակուր լինի, ուտի։

-Ի՞նչն է Ձեզ երջանիկ դարձնում։

Սանթոյան. Իրական ու անկեղծ սերն ամեն ինչի մեջ։
Սաբեթ. Էլի սերը։
Ցվետաեւա. Արվեստը:
Մայրիկ. Նույնպես սերը, որովհետեւ ուզում էր իր երեխայի համար լավ լինի։

-Ինչի՞ մասին եք երազում։

Սանթոյան. Որ մարդիկ այսօրվա կյանքի մեջ չփչացնեն իրենց տեսակը։
Սաբեթ. Որ թշնամին լինի միայն արտաքին։
Ցվետաեւա. Գրել, գրել, գրել, սիրել, սիրել, սիրել: Գրել, սիրել...
Մայրիկ. Խաղաղության։

-Կյանքի տված ամենամեծ դասը։

Սանթոյան. Սխալները:
Սաբեթ. Սուտ լավատեսությունը:
Ցվետաեւա. Եսասիրությունը։
Մայրիկ. Վախկոտությունը:

Հարցազրույցը ՝ Հասմիկ Բաբայանի

Սիրելի կողմը. Տեխնիկական անձնակազմն է, որին հանդիսատեսը երբեք չի տեսնում, բայց ինչպիսի նվիրումով է աշխատում։ Այնքան եմ սիրում գնալ ու շփվել նրանց հետ, այդ մարդիկ քայլող թատրոն են, բազում արտիստների հետ աշխատանքը նրանց յուրահատուկ խորություն է տվել։ Ամեն վայրկյան պատրաստ են քեզ օգնել, որպեսզի ոչ մի հարցում չձախողվես, ինչն անսահման շնորհակալության զգացում է առաջացնում։

Մեկուսանալու տեղը. Սիրում եմ իմ գրիմանոցը, որովհետեւ այնտեղ են ծնվում կերպարները, եւ անչափ շատ եմ սիրում մեր փոքր բեմը՝ յուրահատուկ է, ջերմ, տաք, իսկական, առանց ստի։ Այնտեղ խաղալը նման է մերկ հանդիսատեսի առաջ կանգնելուն, մի սխալ էմոցիա ու միտք, եւ ամեն ինչ միանգամից նկատելի է դառնում։ Համարձակություն է պետք այդ բեմի վրա կայանալու համար։ Մոնոներկայացման ժամանակ եմ զգացել, որ սիրտդ բացում ես 80 հոգու առաջ, ու այդ հանդիպումն այնքան անկեղծ ու տաք է։ Չգիտեմ էլ կյանքում նման հանդիպում ունեցե՞լ եմ, թե՞ չէ:

(Ինչի՞ մասին է) թատրոնը. Եթե ասեմ միայն նվիրումի, քիչ կլինի: Գյումրու թատրոնը քայլ առ քայլ, ամեն օր կատարվող աշխատանքի արդյունքում մեծ նպատակների հետեւից գնալու մասին է։ Այստեղ համարձակորեն մեծ նպատակներ են դրվում ու  անդադար աշխատանքով եւ բոլորով ենք ձգտում դրան՝ տեխնիկական կազմով,  ռեժիսորով, ղեկավարով, դերասաններով, հանդիսատեսով: Եթե մեծ նպատակներ չունես, երբեք չես հաջողի, փոքրիկ բաների հետեւից գնալիս տեղում կդոփես։

Համարձակությունը. Այդ հատկությունը գյումրեցիներին հատուկ է եւ օգնում է  ամենալավը լինել։ Այո, գլուխ ենք գովում, բայց չի երեւում, թե ինչ ճանապարհ ենք անցում ու որքան դառը քրտինք թափում արդյունքի հասնելու համար: Եթե պրեմիերայից առաջ ներկա լինեք փորձերին, կզարմանաք, թե ինչպես են դերասանները դիմանում լարվածությանը, չեն թողնում եւ հեռանում: Բայց նվիրումը, սերն ու ներքին որոշումդ օգնում են քեզ ծառայեցնել թատրոնին եւ գիտակցել, որ այն քոնն է, մերն է, բոլորինս է։ Մոր նման ամեն ինչ անում ես նրա համար:

Հույզերը. Ամեն պրեմիերայից առաջ չգիտես, թե ինչպես կլինի։ Այդպես էր «Հարսանիք թիկունքում»-ից առաջ, երբ վերքը շատ թարմ էր ու մարդկանց հետ պիտի խոսեինք այդ մասին, մեծ համարձակություն էր պետք։ Մտածում էինք գուցե սխալ ենք անում եւ կցավեցնենք, բայց հետո հասկացանք, որ դրա անհրաժեշտությունը կա։ Մարդիկ  զգացին, որ իրենց ցավի հետ միայնակ չեն, ու խոսելն օգնում է նրանց փարատել եւ մխիթարել։ Նույնը «Մաուգլի»-ի ժամանակ էր՝ տեխնիկապես այնքան բարդ էր ամեն ինչն ապահովել, հանդիսատեսը չի տեսնում, որ հաճախ կյանքդ մազից է կախված լինում կամ քեզնից է կախված մեկ ուրիշի կյանքը։ Նման անբացատրելի ապրումներ ունեցել եմ նաեւ մոնոներկայացման ժամանակ, որի հաջողությանը չէի հավատում, բայց շատերի համար կերպարը հայելի դարձավ ու իրենց տեսան նրա մեջ։ Ամեն անգամ պատասխանատու է մոտենալ մարդու հոգուն՝ կամ կվնասես, կամ կբժշկես:

Ազդեցիկ տեքստը. «Բոհեմ» ներկայացման վերջին տեքստն է. «Մեզ տրված կյանքն այն հրաշալի հնարավորությունն էր, որով մենք դարձանք այն, ինչ-որ եղել ենք, եւ լավագույնը դա էր»: Անդադար վազում ենք մի տեղ, որտեղ չկանք ու մեզ թվում է՝ ավելի լավ է։ Բայց իրականում այնտեղ ենք, որտեղ պետք է լինենք։ Շատերը հետպատերազմյան շրջանում չապրելու եւ սեփական կյանքից փախուստի ցանկություն ունեին, բայց ներկայացումից հետո խոստովանեցին՝ իրենց ապրելու համար ամենալավ ժամանակն է տրված։ Այնպիսի 4 դառը պատմություն ենք հանել բեմ, որ նրանց կյանքը միայն ծափերի մասին չէ։ Հանդիսատեսը տեսնում է, որ այդ կանայք անցել են ամեն ինչի միջով ու հաղթել, հետեւաբար՝ իրենք էլ պիտի ոտքի կանգնեն։

Կյանքը՝ թատրոնում. Արդեն 20 տարի է, որ անդադար այստեղ եմ։ Միայն ամռանը մեկ ամիս արձակուրդի ժամանակ չենք լինում թատրոնում, մնացած օրերին՝ առավոտից երեկո փորձերի ենք կամ խաղում ենք:

Հաղթանակները. Մի շրջան կար, որ համարում էի՝ հաջողություններով պետք չի ուրախանալ, բայց հետո հասկացա՝ ուրախությունն էներգիա է փոխանցում: Եթե միայն  պարտականություններ ես կատարում, կսպառվես: Սիրում եմ պրեմիերայից հետո ծաղիկներով մենակ տուն քայլել, ոնց որ դադարի ու վակուումի պահ լինի, մտածում ես. «Եվ ի՞նչ, բա հետո՞»։ Երբեմն այն լցվում է դատարկությամբ, երբեմն՝ շնորհակալության խաղաղ զգացումով, երբեմն՝ փոթորիկով, որովհետեւ գիտեիր ավելին կարող էիր անել:  Մթության մեջ տուն գնալու ճանապարհը շատ բան է պատմում քո մասին:

Խոսքը՝ հանդիսատեսին. Կուզեմ մեզ բոլորիս ասել, որ շատ ենք վազում նյութական շոշափելի արժեքների հետեւից, սակայն հայ ազգն իր ոգեղեն արժեքների շնորհիվ է հասել մեր օրեր։ Թատրոնն էլ ոգեղեն երեւույթ է, կուզեի՝ շատ գնահատեն այն, մեր արվեստագետներին, մշակույթի գործիչներին ու մեզ ավանդված պատմամշակութային արժեքներն ու ավանդույթները։ Չարժե գնալ մի բանի հետեւից, ինչը մեր ուժը չէ։ Ամեն ազգ ունի իր կոդը, մերը գերդաստանի մեջ է՝ մենք միայնակ ապրել չենք կարող։ Երբ իրարից առանձնանում ենք, թուլանում ենք ու մեզ կոտրելն ավելի հեշտ է դառնում:

-Պատասխանեք Ձեր ու խաղացած կերպարների փոխարեն: Ինչո՞ւմ է Ձեր ուժեղ կողմը։

Հասմիկ Սուվարյան. Համարձակության։

Բագիրա («Մաուգլի»). Խելամտության։

Ֆրիդա («Բոհեմ»). Սիրելու կարողության։

Հասմիկ (մոնոներկայացում). Սիրելու եւ ներելու համարձակության։

-Ի՞նչն է երջանիկ դարձնում։

Հասմիկ Սուվարյան. Երբ կարողանում եմ գիտելիքս ու փորձս փոխանցել ուրիշներին։

Բագիրա. Երբ կարողանում է իր հարվածելով ուշքի բերել դիմացինին:

Ֆրիդա. Օ, սիրելու ցանկությունը, խենթի նման սիրող էր:

Հասմիկ. Երբ կարողացավ ներել հորը եւ գտնել գերդաստանի հետ կապը:

-Ինչի՞ մասին եք երազում։

Հասմիկ Սուվարյան. Շատ բաների, բայց հատկապես, որ կարողանամ կատարել առաքելությունս, ինչի համար եկել եմ աշխարհ ու դա լինի թեթեւ, ուրախությամբ ու հաճույքով:

Բագիրա. Ասել ճշմարտությունն առանց վախենալու:

Ֆրիդա. Պարզապես ապրելու մասին:

Հասմիկ. Նա երազում էր համարձակություն ունենալ իր գծած շրջանից դուրս գալ։

-Կյանքի տված ամենամեծ դասը:

Հասմիկ Սուվարյան. Անշուշտ, ցավոտ է եղել, բայց երբ հասկացել եմ՝ իմ կյանքում կատարվող յուրաքանչյուր իրադարձություն ես եմ ստեղծել իմ էներգետիկայով, իմ շրջապատի մարդկանց ես եմ քաշել դեպի ինձ ու նույն կերպ փոխելով ինձ՝ կարող եմ փոխել աշխարհը:

Բագիրա. Որ աշխարհում ամեն բան իր կանոնակարգով է, եւ մարդը երկար չի կարող մնալ գազանների մեջ:

Ֆրիդա. Ինչքան էլ կռվես կյանքի հետ, միեւնույն է՝ կան բաներ, որ չես ունենալու, պետք է համակերպվես:

Հասմիկ. Պետք չէ երկար մնալ այնտեղ, որտեղ քո տեղը չէ, պետք է թռիչք ունենաս:

Հարցազրույցը ՝ Հասմիկ Բաբայանի